Enneagram jest złożonym systemem, który odnosi się do wielu różnych obszarów wiedzy, w tym psychologii, kosmologii i matematyki. Stanowi on podstawę bardziej szczegółowej typologii, która opisuje dziewięć różnych typów osobowości. Tworzy także istotne ramy dla zrozumienia ludzkiego ego i mapowania procesu rozwoju. Jest modelem psychologicznym i duchowym, który określa konkretne ścieżki samorozwoju. Pomaga „przebudzić się”, ujawniając nawykowe wzorce oraz martwe pola. Wskazuje również punkty, które ograniczają nasz rozwój i transformację.
Typy i podtypy enneagramu
Enneagram odnosi się do dziewięciu typów osobowości. Opiera się na trzech „ośrodkach wywiadowczych”, które określają sposób przetwarzania informacji. Określają one, jak odbieramy i interpretujemy bodźce ze świata zewnętrznego.
Każdy z dziewięciu typów można zdefiniować w kategoriach centralnej strategii przetrwania składającej się z nawykowych wzorców i motywacji. Wszyscy rozwijamy nieświadome strategie, aby uniknąć bólu i dyskomfortu w różnych sytuacjach życiowych. Kiedy postrzegasz siebie jako sumę nieświadomych wzorców, tracisz prawdziwy obraz swojej tożsamości. W efekcie nie dostrzegasz tego, kim naprawdę jesteś i jakie masz możliwości.
Fakt, że strategie te są nieświadome, utrudnia (lub uniemożliwia) ich rozpoznanie i wyjście poza utarty schemat.
W każdym z dziewięciu typów osobowości można wyróżnić trzy odrębne „podtypy”, co łącznie daje nam liczbę dwadzieścia siedem. Podtypy te są bardziej szczegółowymi wersjami bazowych dziewięciu typów i są definiowane poprzez trzy instynktowne popędy: samozachowawczy, przynależności społecznej i seksualny. Pomagają one w lepszym zrozumieniu siebie, co w znacznym stopniu wpłynie na twoje poczucie własnej wartości.
Każdy podtyp wskazuje, w jaki sposób te popędy kształtują zachowanie i wyrażają twoje podstawowe motywacje emocjonalne. W każdym typie osobowości trzy podtypy przyjmują nieco inne formy. Jeden z nich nazywany jest „przeciwtypem”, ponieważ jego cechy są częściowo sprzeczne z ogólną ekspresją danego typu. Dzieje się tak, ponieważ emocjonalny motywator i instynktowny cel zmierzają w przeciwnych kierunkach.
Ogólne przedstawienie typu pierwszego
Jeśli większość lub wszystkie z poniższych cech odnoszą się do ciebie, możesz być osobowością typu pierwszego:
- Masz surowego wewnętrznego krytyka, który monitoruje to, co robisz i jak działasz przez większość czasu. Jesteś wrażliwy na krytykę ze strony innych.
- Naturalnie kategoryzujesz wszystko jako „dobre lub złe”, „właściwe lub niewłaściwe”. Starasz się być dobry i postępować właściwie.
- Zazwyczaj automatycznie wszystko postrzegasz przez pryzmat tego, jak można coś poprawić. Łatwo zauważasz błędy i chcesz je wyeliminować.
- Przestrzegasz zasad przez cały czas lub przez większość czasu. Uważasz, że świat byłby lepszy, gdyby wszyscy postępowali tak samo.
- Myślisz i wypowiadasz się w kategoriach „powinienem” i „muszę”. Uważasz, że obowiązek powinien być ważniejszy od przyjemności.
- Przywiązujesz dużą wagę do bycia dobrą, odpowiedzialną i niezawodną osobą. Masz wysokie standardy dla siebie i innych; jesteś zwolennikiem samodoskonalenia.
Jeśli po skorzystaniu z powyższej listy kontrolnej okaże się, że jesteś typem pierwszym, twoja rozwojowa podróż będzie przebiegać w trzech etapach:
- Po pierwsze, wyruszysz na poszukiwanie wiedzy o sobie – nauczysz się identyfikować wzorce osobowości związane z potrzebą bycia poprawnym, robienia właściwych rzeczy oraz doskonalenia siebie i ulepszania otaczającego cię świata.
- Po drugie, zmierzysz się ze swoim Cieniem – staniesz się bardziej świadomy zakorzenionych wzorców i tendencji wynikających z potrzeby czucia się godnym i cnotliwym, by stłumić podstawowe poczucie niepokoju lub udowodnić swoją wrodzoną dobroć. Pomoże ci to rozpoznać wszelkie sposoby, na jakie krytyka i samokrytyka faktycznie cię ograniczają.
- Po trzecie, twoja podróż obejmuje przejście na „wyższy poziom” swojego typu poprzez rozluźnienie potrzeby bycia dobrym i zaakceptowanie naturalnych ludzkich impulsów. Dzięki temu zaczniesz rozpoznawać wrodzoną dobroć w sobie i w innych oraz doceniać niedoskonałość jako część naturalnego cyklu życia.
Kluczowe wzorce typu pierwszego
Chcąc wyruszyć w swoją podróż, należy skupić się na pięciu nawykowych wzorcach typu pierwszego i uczynić je bardziej świadomymi.
Krytyka samego siebie
Zwróć uwagę na to, czy masz „wewnętrznego krytyka” – wewnętrzny głos lub zmysł, za sprawą którego nieustannie monitorujesz siebie i innych. Głos ten dostarcza krytycznych komentarzy na temat tego, co się dzieje, oceniając wszystko jako „dobre” lub „złe”. Możesz być nieświadomy konsekwencji tej samokontroli, zwłaszcza gdy twój wewnętrzny krytyk jest surowy – a taki właśnie będzie. Prawdopodobnie ignorujesz fizyczne, emocjonalne i psychiczne napięcie, jakie ten krytyk wywołuje, gdy wymusza to, co definiuje jako dobre zachowanie. Płacisz za to jednak wysoką cenę w postaci zwiększonego stresu.
Wymóg perfekcji
Wywierasz na siebie presję, aby spełniać bardzo wysokie standardy,co może prowadzić do napięcia lub prokrastynacji (odkładaniespraw na później, zwlekanie), gdy nic nie wydaje się wystarczającodobre. Skupianie się na niedoskonałościach generuje negatywne nastawienie do życia i może wzbudzać poczucie bycia krytykowanymlub ocenianym. Prawdopodobnie trudno jest ci się zrelaksować,cieszyć się tym, co się aktualnie dzieje i świętować sukcesy– twój osądzający umysł nieustannie zastanawia się bowiem, w jakisposób osiągane przez ciebie wyniki mogłyby być lepsze lub doskonalsze.Kiedy sobie to uświadomisz, możesz zacząć przekierowywaćte myśli i pracować nad bardziej pozytywnym nastawieniem.
Przestrzeganie zasad
Obserwuj siebie, aby zobaczyć czy w sposób sztywny przestrzegasz zasad, rutyn, struktur i procesów, a także czy tworzysz zasady dla innych. Możesz się złościć, gdy ludzie nie przestrzegają zasad we właściwy – według ciebie – sposób lub nie stosują się do twoich standardów prawidłowego zachowania. Prawdopodobnie jednak unikasz przyznania się do swojego gniewu – objawia się to raczej niechęcią do ludzi robiących „złe” rzeczy, na które ty nigdy byś sobie nie pozwolił. Dlaczego inni mogą robić, co chcą, a ty nie? Zwróć uwagę, czy masz tendencję do wykazywania podobnej sztywności w odniesieniu do etyki, moralności i pracy.
Rezygnacja z przyjemności
Prawdopodobnie pracujesz zbyt ciężko i trudno ci znaleźć czas na relaks. Czy praca zawsze stoi na pierwszym miejscu, przed zabawą? Obserwuj siebie, aby zobaczyć czy próba zaprzestania kontrolowania wszystkiego i płynięcia z rytmem życia jest dla ciebie zbyt dużym wyzwaniem. Prawdopodobnie wyparłeś lub zignorowałeś wczesne doświadczenia, które wzbudziły w tobie potrzebę tłumienia swoich pragnień. Zwróć uwagę na to czy przestrzegasz pewnych niekwestionowanych zasad, nie zdając sobie w pełni sprawy z tego, jak stresujące jest trzymanie się tak wysokich standardów.
Kontrolowanie emocji
Pozwalając sobie na wyrażanie uczuć i instynktownych reakcji w jakiś sposób, prawdopodobnie robisz to z dużą dozą samokrytyki i obwiniania siebie. Starając się nie dopuścić do swojej świadomości gniewu, zwróć uwagę na to czy ten gniew nie wycieka jako częściowo stłumione uczucia, takie jak irytacja, frustracja, rozdrażnienie, zadufanie w sobie, przemądrzałość czy napięcie ciała. Czy uważasz, że emocje są nieproduktywne lub niewłaściwe? Czy racjonalizujesz swoją tendencję do ich tłumienia, powołując się na dobre powody, by nadmiernie kontrolować te uczucia? Zwróć uwagę, czy nie oceniasz własnej osoby oraz innych jako „złych” za wyrażanie gniewu i innych emocji.
Opr. Patryk Urbański na podstawie książki autorstwa Beatrice Chestnut i Uranio Paes „Współczesny enneagram w praktyce” wydanej przez Wydawnictwo Studio Astropsychologii
