Wśród ludzi panuje błędne przekonanie, że jeżeli ktoś czegoś nie umie, ma problemy z przyswajaniem wiedzy, skupieniem się przez dłuższy czas na jednej rzeczy, bądź zauważalne jest u niego jakiekolwiek odstępstwo od tzw. normy – to należy zaklasyfikować go jako osobę nie do końca sprawną. Tymczasem, nikt nie jest idealny, a co więcej – wcale nie musi oznaczać to choroby. Bardzo często zdarza się, że osoby mające pewne trudności w jakiejś dziedzinie, są ponadprzeciętnie zdolne w czymś innym. Jak więc wytłumaczyć te „braki”? Otóż, mózg każdego człowieka jest rozwinięty w inny sposób, a jedna półkula jest silniejsza od drugiej, co powinno czynić każdego z nas indywidualnością w znaczeniu pozytywnym. Ale czy tak jest w rzeczywistości?
Problemy i trudności a życie codzienne
Czy masz problem ze skupianiem się na detalach? Czy jest ci trudno nadążyć, gdy ktoś opowiada ci historię, udziela złożonych wskazówek jak dojść do celu lub masz problem z prowadzeniem długiej konwersacji? Czy twój umysł wyłącza się, gdy ktoś do ciebie mówi lub gdy oglądasz film, czy program telewizyjny? Czy masz trudności z dokończeniem zadania w szkole, czy w pracy? Czy łatwo odwraca twoją uwagę to, co się dzieje wokół ciebie? Czy gubisz rzeczy potrzebne w danym momencie, takie jak torba, portfel, klucze, okulary, papiery lub inne? Czy masz problem z czytaniem książek lub nawet jedynie akapitów w magazynach i gazetach, ponieważ wymaga to od ciebie wiele wysiłku? Gdy byłeś w szkole, czy próbowałeś unikać lekcji, gdzie trzeba było pisać, ponieważ miałeś problemy z gramatyką, syntaksem i układem akapitów? Czy w kontaktach z ludźmi jesteś nerwowy? Czy masz skłonność do czerpania większej przyjemności z kontaktu z naturą, maszynami, czy technologią niż z kontaktu z ludźmi? Czy zawsze trudno było ci zrozumieć niewypowiadane emocje innych ludzi, wyraz ich twarzy, emocjonalne niuanse i subtelności?
Każdy mózg jest inny
Jeśli którykolwiek z powyższych symptomów sprawiał ci problem przez całe życie, może to oznaczać, że twój mózg jest zbudowany inaczej niż u większości ludzi. Twój sposób argumentacji, rozwiązywania problemów, doświadczania, postrzegania, uczenia się i rejestrowania otaczającej rzeczywistości, nie wspominając już o komunikowaniu się i sposobie tworzenia relacji z innymi, może być odmienny. Jednak ta odmienna konstrukcja twojego mózgu mogła sprawiać w przeszłości i być może nadal sprawia trudności w funkcjonowaniu w rodzinie, szkole i pracy oraz w radzeniu sobie z finansami i relacjami z innymi.
Słabsze i mocniejsze części mózgu
Każdy do pewnego stopnia posiada jedną lub dwie unikatowe cechy odróżniające jego mózg od mózgów większości osób. Od czasów pisania doktoratu z neurobiologii większość moich przyjaciół to psychologowie – osoby zajmujące się wyodrębnianiem stylów uczenia się i trudności w uczeniu się. Pewna neuropsycholożka powiedziała mi ostatnio, że Amerykanie mają trudności z zaakceptowaniem faktu, że któraś z części kognitywnych mózgu jest słabsza. Wolą, by ich wszystkie wyniki testów IQ były ponadprzeciętne, a gdy któryś z nich jest niższy, martwią się, że są niepełnosprawni. Spojrzałam na nią, ponieważ ja również martwiłam się jednym z moich wyników. Odparła mi praktycznym tonem, „Nie możesz być dobra we wszystkim. Jeśli jesteś człowiekiem, pewne obszary twego mózgu będą działały lepiej a pewne gorzej. Nie musi to być niepełnosprawność. To jest normą”. Więc, jeśli masz jeden lub dwa z wyżej wymienionych symptomów, to jest to normalne. Być może twój umysł wyłącza się, gdy czyjaś wypowiedź jest zbyt długa. I jest to w porządku. Być może jesteś jedną z tych osób, które wiecznie gubią klucze. To niekoniecznie oznacza, że masz ADHD lub trudności w uczeniu się. To jedynie problematyczny styl mózgu, o ile sprawia ci to trudności w funkcjonowaniu na co dzień, na przykład w pracy, w szkole, w relacjach z innymi lub w inny sposób.
Od 3 do 20 procent wszystkich ludzi zaliczających się do naszej kultury określa się jako mających trudności w uczeniu się. Jesteśmy jedną z kultur, która uwielbia szufladkować ludzi. Zastanówmy się. Jeśli 20 procent z nich posiada pewnego rodzaju niepełnosprawność, czy jest to naprawdę niepełnosprawność? Czy może jest to pewien rodzaj normalności jak leworęczność? Wolę traktować „trudności w uczeniu się” jako pewien inny rodzaj funkcjonowania – inny rodzaj mózgu.
Trudności w uczeniu się nie są równoznaczne z poziomem IQ
Gdy mówię o uczeniu się, nie mam na myśli jedynie procesu, który zachodzi w szkole. Trudności w uczeniu się, w takim sensie, w jakim termin ten jest często używany, nie dotyczą jedynie zajęć wyrównawczych lub dodatkowego nauczania. Nie znikają one w momencie, gdy dziecko staje się dorosłym. Problemy z przyswajaniem nowych informacji – czyli uczeniem się, pozostają, ponieważ są powodowane faktem, że mózg rozwinął się w nietypowy sposób. Nie dotyczy to jedynie problemów ze zdobywaniem umiejętności czytania i pisania: może również chodzić o trudności w nawiązywaniu kontaktów z innymi. Nie chodzi tu również o poziom IQ; brak umiejętności uczenia się może nie mieć nic wspólnego z ogólnym poziomem inteligencji. Dana osoba może być wyjątkowo bystra, jednak może nie być zdolna do użycia swojej inteligencji, czytając lub pisząc. Na nieszczęście dla niej postępy w trakcie nauki w szkole średniej, na studiach, nie wspominając już kariery zawodowej, mogą być hamowane z tego powodu, że komunikacja przebiega głównie przy użyciu umiejętności czytania i pisania.
Znaczna część osób, które określono jako mające trudności w uczeniu się, nie jest w żaden sposób niepełnosprawna. Często odnoszą one w życiu ogromne sukcesy. Jeśli jednak używam w tym rozdziale określeń „trudności w nauce” lub „zaburzenia zdolności uczenia się”, miej na uwadze, że robię to, ponieważ są one w powszechnym użyciu. Jeśli zdiagnozowano u ciebie ADHD, zaburzenia koncentracji, dysleksję lub inne trudności, możesz nie zrozumieć, o co mi chodzi, jeśli nazwę je „różnicą w stylu uczenia się”, więc pozostańmy przy tych określeniach.
Sposoby postrzegania stylów uczenia się
Uczenie się odgrywa kluczową rolę w naszej intuicji. Jest to specyficzna część naszego stylu. Każdy posiada intuicję w takiej czy innej formie i wywodzi się ona ze specyficznego stylu, jaki posiada nasz mózg; czy jest to ADD, czy też deficyt uwagi, czy posiadasz wyjątkowe umiejętności w pisaniu i czytaniu, czy też masz dysleksję lub całą gamę innych cech charakterystycznych twojego mózgu. I chociaż rozdział ten dotyczy stylów uczenia się i ich zaburzeń, pamiętaj, że każdy jest geniuszem w obszarze pewnych umiejętności i w rezultacie każdy posiada obszar, który nie jest dokładnie zdefiniowany, a który pozwala mu rozwinąć intuicję. Te obszary, które nie są aż tak doskonałe, mogą zostać określone jako zaburzenia uczenia się lub inny rodzaj problemu. W końcu, jak to się dzieje, że okazuje się, iż mamy różne „zaburzenia w uczeniu się” lub inny styl mózgu? Co powoduje zaburzenie u osób, u których zdiagnozowano dysleksję lub deficyt koncentracji uwagi, lub jakiekolwiek inne zaburzenie?
Czasem dosłownie widać różnice w strukturze mózgu. U pewnych osób zdolności mówienia, pisania, czytania czy umiejętności społeczne pozostają w tyle, ponieważ ich mózg dojrzewa wolniej niż u innych ludzi. U niektórych prawa i lewa półkula mózgu łączą się ze sobą w inny sposób. A gdy dorastamy w otoczeniu dezaprobaty, chaosu lub w środowisku pełnym problemów nasz mózg może nie uczyć się łatwo i efektywnie.
Płeć i hormony a zaburzenia
Nikt nie wie, dlaczego pewne zaburzenia diagnozowane są częściej u kobiet niż u mężczyzn, częściej u dziewcząt niż u chłopców. Na przykład ADHD, zespół nadpobudliwości z deficytem uwagi, częściej występuje u chłopców niż u dziewcząt. Dlaczego tak się dzieje? Czy powodem może być wpływ testosteronu na rozwój mózgu? Czy może dlatego, że nasze społeczeństwo łatwiej wykrywa problemy uwagi u chłopców niż u dziewcząt? Być może. Wiemy na pewno, że hormony mają wpływ na rozwój mózgu. Podwyższony poziom androgenów, czyli testosteron, wpływa na rozwój mózgu związany z mową. Wykryto, że podwyższony poziom testosteronu w ważnych momentach rozwoju mózgu może powodować u mężczyzn zaburzenia w uczeniu się.
Jednak, nawet jeśli ADHD częściej diagnozuje się u chłopców niż u dziewcząt, ostatnie badania wskazują, że mają inne formy dysleksji i również mogą łatwiej kompensować sobie zaburzenie lub zatuszować je, co umożliwia im odmienna budowa ich mózgu. Więc jak widać, istnieje tak wiele powodów powstawania zaburzenia, że właściwie nie możemy wskazać jednoznacznie określonego czynnika.
Style uczenia się a intuicja medyczna
Co łączy twój unikatowy styl uczenia się lub nawet zaburzenia w uczeniu się i medyczną intuicję? To proste. Intuicja, przynajmniej według mojej definicji, to zdolność do podjęcia dobrej decyzji, nie posiadając wystarczających informacji. (To stwierdzenie nie jest jedynie mego autorstwa; jest ono oparte na badaniach anatomii intuicji i podejmowania decyzji przeprowadzonych przez Antonia Damasio). Więc jeżeli chodzi o styl twojego mózgu i organizmu, w obszarach gdzie pojawiały się problemy – na przykład z przyswajaniem informacji (uczeniem się) – czasem musisz nadrabiać intuicją, aby sprawnie funkcjonować.
Powiedzmy, że masz dysleksję, zaburzenie lewej półkuli mózgu. Przez lata, gdy próbowałeś czytać, mogłeś przyswoić sobie wiele sposobów na poprawienie rozumienia, jednakże z czasem zdajesz sobie sprawę, że twoje pisanie i czytanie nigdy nie będą tak biegłe, jak u innych. Twój mózg jest po prostu inny. I czy zdajesz sobie z tego sprawę, czy też nie, nadrabiasz, wykorzystując zmysł, którym jest intuicja, w celu uchwycenia tego, co jest napisane, chociaż twoja odmienna lewa półkula nie wyłapuje tego. Podobnie mózgi ludzi z ADHD są unikatowe w kwestii tego, jak postrzegają i rozumieją świat. Osoby te mają trudności z organizacją, dekoncentracją uwagi, planowaniem, mogą popełniać błędy, a nawet mieć problemy w pracy, szkole lub w relacjach z innymi. Jednak, gdy sytuacja jest szczególnie trudna, intuicja może wkroczyć do akcji, by wyostrzyć ich świadomość i wprowadzić w natychmiastowy stan skupienia wymagany w sytuacji, gdy cierpi ukochana osoba lub w sytuacji nadciągającego kryzysu.
Choroby niezależne od zaburzeń
Bez względu na to, czy mamy zaburzenia w uczeniu się, czy też nie, w ciągu naszego życia mogą się pojawić problemy ze zdrowiem. Nawet, jeśli sięgamy po medyczno- intuicyjne znaczenie, informację dotyczącą naszego życia lub życia naszych bliskich, którą przekazuje nam ból, kryjący się za symptomami, to nadal możemy odnosić wrażenie, że problemy ze zdrowiem wprowadziły nieład do naszego życia i zblokowały nas w pewien sposób. Tak nie jest. Podobnie jak zaburzenia w uczeniu się, wiele problemów ze zdrowiem daje nam wyjątkowe zdolności, niezwykłe umiejętności intuicyjne. W jaki sposób? Ta część, w której ulokowany jest problem ze zdrowiem, staje się częścią niepowtarzalnej medyczno-intuicyjnej sieci, obszaru, który przez resztę życia będzie w określonym czasie sygnalizować, że potrzebujesz „skupić się” i „odczytać” sytuację z większa uwagą.
Ten uraz stawu, który zamienił się w artretyzm (pierwsze centrum emocjonalne), będzie przez całe twoje życie intuicyjnie przemawiać do ciebie zawsze, gdy nie będziesz czuł się bezpiecznie i pewnie w rodzinie. A ten atak zapalenia uchyłków lub wrzodziejące zapalenie jelita (trzecie centrum)? Przez resztę życia – nawet jeśli udało ci się wyleczyć swoje problemy z trawieniem za pomocą suplementów diety, ziół, lekarstw lub różnych innych środków – gdy przez pracę poczujesz się źle, pojawi się ten znany skurcz w żołądku. Medyczna intuicja jest unikalnym źródłem tego, jak się uczymy, pamiętamy i podejmujemy decyzje w naszym życiu.
Więcej na temat cech umysłu, zaburzeń i problemów w przyswajaniu wiedzy oraz medycznej intuicji podaje dr Mona Lisa Schulz, Louise Hay w książce „Możesz uzdrowić swój umysł”.
Autor: dr Mona Lisa Schulz, Louise Hay
